Endokannabinoidy i mechanizm działania

Do niedawna nie wiadomo było, w jaki sposób marihuana wywiera swoje efekty na mózg. Początkowo zakładano, że kannabinoidy, takie jak THC, po prostu wnikają w błony komórkowe mózgu, zaburzając tym sposobem funkcjonowanie komórek nerwowych. Właśnie taki jest mechanizm działania alkoholu, co przejawia się zewnętrznie jako stan upojenia alkoholowego. Nagle nastąpiła swego rodzaju rewolucja; w roku 1990 został odkryty ludzki układ endokannabinoidowy i dowiedzieliśmy się, że wiele procesów w naszym organizmie jest kontrolowanych przez substancje produkowane w mózgu, układzie odpornościowym i innych organach, które podobne są do tych pochodzących z konopi. W tym artykule przyjrzymy się w sposób bardziej szczegółowy, jak zachodzą te procesy.

Receptory: komunikacja między komórkami

Receptor to duża cząsteczka znajdująca się na powierzchni komórki. Otrzymuje ona chemiczne lub fizyczne bodźce ze środowiska zewnątrzkomórkowego. To najważniejszy sposób umożliwiający komórce odpowiedź na zmiany zachodzące w jej otoczeniu. W każdej z komórek występują setki różnych rodzajów receptorów. Natomiast każdy z typów receptorów wiąże się wyłącznie z określonymi substancjami. Substancja, która wiąże się z receptorem, nazywana jest ligandem. Generalnie rzecz ujmując, ligandy to małe cząsteczki, jak neurotransmitery (np. dopamina), hormony (testosteron), leki (beta-blokery), czynniki toksyczne (od wirusów do bakterii), a również… kannabinoidy, takie jak THC. Kiedy ligand wiąże się z odpowiadającym mu receptorem, zmienia konfigurację tego ostatniego w podobny sposób, jak przy dopasowaniu się klucza otwierającego konkretny zamek. Gdy to zajdzie, otrzymywany jest sygnał, który zmusza komórkę by uczyniła “coś”, co jest czynnością przypisaną do danego typu receptora. Może być to rozpoczęcie wzrastania (np. by uleczyć ranę), doprowadzenie do śmierci komórki (by np. zrobić przestrzeń dla nowych komórek), rozpoczęcie produkcji substancji chemicznych (np. aby trawić pożywienie, zwalczać infekcje) albo zezwolenie określonym substancjom na wnikanie do wnętrza komórki (np. substancje budulcowe).

Ponieważ biologiczne skutki działania wielu leków związane są właśnie z interakcjami zachodzącymi przy udziale receptorów, zgodnie z logiką zaczęto poszukiwać receptorów kannabinoidowych, które byłyby odpowiedzialne za psychoaktywne efekty działania THC. Rezultatem tych badań było odkrycie wiążącego kannabinoidy receptora typu 1 (CB-1, 1990), a w krótkim czasie również receptora typu 2 (CB-2, 1993). Obecnie pojawiają się spekulacje na temat możliwości istnienia jeszcze trzeciego receptora – CB-3, ale nie zostało to jak dotąd potwierdzone.

Ludzki układ endokannabinoidowy

Receptory kannabonoidowe znajdują się w każdym miejscu w ludzkim organizmie, ale ich obecność szczególnie zaznacza się w wybranych organach. Receptor CB-1 jest obecny głównie w ośrodkowym układzie nerwowym (tj. w mózgu i w rdzeniu kręgowym), szczególnie w tych obszarach mózgu, które odpowiadają za znane skutki używania marihuany, tj. w ośrodkach kontrolujących sen, apetyt, poczucie czasu i bólu, pamięć itd. Zbyt silna stymulacja CB-1 powoduje stan intoksykacji, który określany też jest “hajem” lub “odlotem”. Receptor CB-2 występuje natomiast głównie w komórkach należących do układu odpornościowego, gdzie może wpływać na uczucie bólu, występowanie stanu zapalnego oraz stopień uszkodzenia tkanek.

Odkrycie receptorów kannabinoidowych zmusiło naukowców do poszukiwania ich naturalnych ligandów, które musiały przecież być wytwarzane w jakimś rejonie ludzkiego organizmu. Ostatecznie została wyizolowana jedna taka substancja o dużej sile wiązania z receptorem CB-1. Ów związek (etenolamid kwasu arachidonowego) nazwano anandamidem, od sanskryckiego słowa oznaczającego “wieczną błogość”. Kilka lat później odnaleziono podobny związek, który potrafi wiązać się z obydwoma receptorami kannabinoidowymi; określany jest jako 2-arachidonyloglicerol, w skrócie 2-AG. W ostatnich latach została odkryta, bądź sztucznie zsyntetyzowana, szeroka gama substancji mogących wpływać na układ endokannabinoidowy.

Receptory kannabinoidowe i ich naturalne ligandy łącznie tworzą to, co nazywamy układem endokannabinoidowym. Ten układ sygnalizacji z użyciem kannabinoidów występuje w niemal każdej możliwej do wyobrażenia formie życia, zaczynając od istot ludzkich przez koty i ptaki, aż po ryby, a nawet prymitywne organizmy żyjące w oceanach, czego przykładem może być hydra (inaczej stułbia – patrz Rycina 4-1). To odkrycie pokazuje jak wielkie znaczenie ewolucyjne ma ów układ dla podstawowego przeżycia oraz funkcjonowania rozmaitych gatunków. Należy zaznaczyć, że nie wszystkie efekty kannabinoidów są związane z samym łączeniem się ligandów z ich receptorami. Uważa się, że przynajmniej niektóre z nich są wywoływane na drodze odmiennych mechanizmów.

źródło: bedrocan.nl

W kolejnych wpisach będziemy publikować na bieżąco kolejne rozdziały publikacji pt. “Wprowadzenie do medycznej marihuany”. Zapraszamy do polubienia naszego profilu na FB na którym będziemy informować Państwa o kolejnych publikowanych materiałach.

Przedruk za zgodą autora: dr Arno Hazekamp, Bedrocan BV, www.bedrocan.com

O autorze:
Dr Arno Hazekamp (1976) jest uznanym na świecie naukowcem zajmującym się marihuaną oraz Dyrektorem ds. Badań i Edukacji w Bedrocan BV – oficjalnego hodowcy medycznej marihuany w Holandii. Po zdobyciu tytułu licencjata z biologii molekularnej otrzymał tytuł magistra nauk biofarmaceutycznych na Uniwersytecie w Leiden. Jego praca doktorska skupiała się na medycznych zastosowaniach konopi, jak i na praktycznych przeszkodach, które uniemożliwiają tym roślinom stanie się częścią medycyny w jej współczesnym ujęciu. Od 2002r. dr Arno Hazekamp zajmuje się holenderskim Narodowym Programem Leczenia Medyczną Marihuaną jako specjalista w zakresie kontroli jakości, sposobów administracji oraz analizy chemicznej. Jest również członkiem zarządu IACM (Międzynarodowe Stowarzyszenie dla Leków Kannabinoidowych), aktywnym wykładowcą na międzynarodowych wydarzeniach oraz propagatorem medycznej marihuany. Jego misją jest stworzenie mostu pomiędzy potrzebami pacjentów a wymaganiami nowoczesnej medycyny za pomocą prowadzenia badań oraz działań edukacyjnych.